In de nieuwe Europese richtlijnen voor eten in het ziekenhuis, opgesteld door de European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN), is er veel aandacht voor eiwitrijke en eiwitverrijkte voeding (zowel op het gebied van dieetrichtlijnen, als van logistiek). Ook is er een belangrijke rol voor de diëtist weggelegd als het gaat om beleid. We zetten de 9 opvallendste richtlijnen op een rij en lichten toe waarom deze belangrijk zijn voor thema’s als eiwitverrijking en ongewenst gewichtsverlies.
Vooraf
De richtlijnen zijn opgesteld om artsen, diëtisten, verpleegkundigen, facilitair managers en andere belanghebbenden bewust te maken van de centrale rol van voeding in de ziekenhuiszorg. Zo kunnen zij samen zorgen voor de veiligheid van de patiënt, de verbetering van de voedingsbehoefte en de vermindering van het risico op ondervoeding en de daarmee samenhangende complicaties.
Aanbevelingen over de samenstelling van de voeding
- Patiënten met een matig/hoog risico op ondervoeding krijgen eiwit-energie-verrijkte voeding.
In de richtlijnen wordt specifiek gesproken over eiwitverrijkt. Eiwitverrijkte voeding is voeding waaraan extra eiwitten zijn toegevoegd. - Het standaard voedingsaanbod moet voorzien in de minimale energiebehoefte (25 kcal/kg lichaamsgewicht/dag) en in de minimale eiwitbehoefte (0,8-1,0 g/kg lichaamsgewicht/dag). De eiwit-energie-verrijkte voeding moet voorzien in de energiebehoefte van 30 kcal/kg lichaamsgewicht/dag en in de eiwitbehoefte van ten minste 1,2 g/kg lichaamsgewicht/dag. Het is goed dat wordt uitgegaan van meer dan 0,8 gram eiwit per dag.
In de praktijk blijkt dat patiënten vaak een slechtere voedingsinname hebben als zij zijn opgenomen in het ziekenhuis. Dit kan onder andere komen doordat zij zich niet lekker voelen, in een andere omgeving zijn, medicatie krijgen, niet goed kunnen slapen of nuchter zijn. Een hogere eiwitinname tijdens de opname is goed om de conditie en voedingstoestand van de patiënt zoveel mogelijk te behouden. Het is al lastig om aan 0,8 gram per kilogram lichaamsgewicht te komen. Daarom is het logisch dat eiwitverrijkte voeding wordt ingezet.
Aanbevelingen voor de logistiek
- Elke patiënt moet systematisch “tussendoortjes” aangeboden krijgen en deze nuttigen om aan de voedingsbehoeften te voldoen en om nachtvasten te voorkomen.
Vaak worden tussendoortjes uitsluitend aangeboden aan patiënten die risico op ondervoeding hebben of ondervoed zijn. Patiënten die niet aan deze criteria voldoen, krijgen alleen driemaal daags een maaltijd aangeboden en dat terwijl de voedingstoestand van alle patiënten extra aandacht verdient. Onderdeel van de richtlijnen is ook een productenlijst met de eiwitwaarde van verschillende producten en met de aanbeveling om eiwitrijke tussendoortjes te kiezen. - Ten minste één diëtist werkt samen met de facilitaire afdeling (bijvoorbeeld voedingsondersteuningsteam, koks, voedingsmanager). Deze diëtist houdt zich bezig met de afstemming van de menu’s op de verschillende beschikbare diëten.
Het is goed dat diëtetiek geen eilandje vormt binnen het ziekenhuis en dat een diëtist deel uitmaakt van het voedingsteam. De afstemming met de facilitaire laag zorgt ervoor dat de inkoop beter wordt afgestemd op de wensen én de gezondheid van de patiënt.
Aanbevelingen over diëten
- De energie-eiwit-verrijkte voeding moet worden verstrekt aan ondervoede patiënten, patiënten met een risico op ondervoeding en andere specifieke patiëntengroepen met een hogere behoefte aan energie en/of eiwitten.
Logistiek gaat dit soms nog wel eens mis, waardoor patiënten niet de juiste voeding krijgen. Energie- en eiwitverrijkte voeding blijft één van de belangrijkste diëten bij ondervoeding of het risico daarop. Niet alleen tijdens opname maar ook thuis of tijdens revalidatie en herstel. - De energie-eiwit-verrijkte voeding moet in het ziekenhuis worden verstrekt, omdat het nauwelijks mogelijk is om met het standaard voedingsaanbod de energie- en/of eiwitdoelstelling te halen.
Door te benoemen dat het met het standaardaanbod niet lukt om voldoende energie en eiwitten binnen te krijgen, wordt het belang van eiwitverrijkte voeding onderstreept en ervoor gepleit dat dit standaard in alle menu’s moeten worden aangeboden. - Patiënten met een chronische nierziekte die voorheen een gecontroleerde eiwitinname volgden (het zogenaamde “eiwitarme dieet”), mogen dit regime tijdens de ziekenhuisopname niet aanhouden als acute ziekte de reden voor de ziekenhuisopname is (ESPEN guideline on Clinical Nutrition in Kidney Disease).
Een energie- en eiwitverrijkt dieet gaat boven een ander medisch geïndiceerd dieet. Dat komt doordat de voedingstoestand altijd het belangrijkst is voor de patiënt tijdens de opname.
Diëten voor speciale patiëntengroepen
- Diabetespatiënten (type 1 en 2) moeten het standaard voedingsaanbod of de energie- eiwitverrijkte voeding aangeboden krijgen, afhankelijk van hun voedingstoestand.
Een energie- en eiwitverrijkt dieet is ook zinvol bij korte behandelingen om de conditie te behouden of te stabiliseren en aandacht te besteden aan de koolhydraatinname.
Aangepaste consistentie
- In het beginstadium van dysfagie kan een adequate voedingsinname worden bereikt door de voeding aan te passen en zachte, halfvaste of halfvloeibare consistenties te gebruiken in combinatie met geschikte sliktechnieken.
Bij een aangepaste voedingsconsistentie is het vaak lastig om voldoende energie en eiwitten binnen te krijgen. Daarom is het belangrijk om te variëren in voeding. Per IDDSI moet het mogelijk zijn om voldoende energie en eiwitten binnen te krijgen.
